shǔ dào nán
蜀 道 难
lǐ bái
李 白
yī xū xī,wēi hū gāo zāi! 
噫 吁 嚱,危 乎 高 哉!
shǔ dào zhī nán,nán yú shàng qīng tiān!
蜀 道 之 难,难 于 上 青 天!
cán cóng jí yú fú,kāi guó hé máng rán。
蚕 丛 及 鱼 凫,开 国 何 茫 然。
ěr lái sì wàn bā qiān suì,bù yǔ qín sài tōng rén yān。
尔 来 四 万 八 千 岁,不 与 秦 塞 通 人 烟。
xī dàng tài bái yǒu niǎo dào,kě yǐ héng jué é méi diān。
西 当 太 白 有 鸟 道,可 以 横 绝 峨 眉 巅。
dì bēng shān cuī zhuàng shì sǐ,rán hòu tiān tī shí zhàn xiāng gōu lián。
地 崩 山 摧 壮 士 死,然 后 天 梯 石 栈 相 钩 连。
shàng yǒu liù lóng huí rì zhī gāo biāo,xià yǒu chōng bō nì zhé zhī huí chuān。
上 有 六 龙 回 日 之 高 标,下 有 冲 波 逆 折 之 回 川。
huáng hè zhī fēi shàng bù dé guò,yuán náo yù dù chóu pān yuán。
黄 鹤 之 飞 尚 不 得 过,猿 猱 欲 度 愁 攀 援。
qīng ní hé pán pán,bǎi bù jiǔ zhé yíng yán luán。
青 泥 何 盘 盘,百 步 九 折 萦 岩 峦。
mén shēn lì jǐng yǎng xié xī,yǐ shǒu fǔ yīng zuò cháng tàn。
扪 参 历 井 仰 胁 息,以 手 抚 膺 坐 长 叹。
wèn jūn xī yóu hé shí huán,wèi tú chán yán bù kě pān。
问 君 西 游 何 时 还,畏 途 巉 岩 不 可 攀。
dàn jiàn bēi niǎo háo gǔ mù,xióng fēi cí cóng rào lín jiān。
但 见 悲 鸟 号 古 木,雄 飞 雌 从 绕 林 间。
yòu wén zǐ guī tí yè yuè,chóu kōng shān,shǔ dào zhī nán,nán yú shàng qīng tiān!
又 闻 子 规 啼 夜 月,愁 空 山,蜀 道 之 难,难 于 上 青 天!
shǐ rén tīng cǐ diāo zhū yán。
使 人 听 此 凋 朱 颜。
lián fēng qù tiān bù yíng chǐ,kū sōng dào guà yǐ jué bì。
连 峰 去 天 不 盈 尺,枯 松 倒 挂 倚 绝 壁。
fēi tuān pù liú zhēng xuān huī,pīng yá zhuàn shí wàn hè léi。
飞 湍 瀑 流 争 喧 豗,砯 崖 转 石 万 壑 雷。
qí xiǎn yě rú cǐ,jiē ěr yuǎn dào zhī rén hú wèi hū zāi!
其 险 也 如 此,嗟 尔 远 道 之 人 胡 为 乎 哉!
jiàn gé zhēng róng ér cuī wéi,yī fū dāng guān,wàn fū mò kāi。
剑 阁 峥 嵘 而 崔 嵬,一 夫 当 关,万 夫 莫 开。
suǒ shǒu huò fěi qīn,huà wéi láng yǔ chái。
所 守 或 匪 亲,化 为 狼 与 豺。
zhāo bì měng hǔ,xī bì cháng shé,mó yá shǔn xiě,shā rén rú má。
朝 避 猛 虎,夕 避 长 蛇,磨 牙 吮 血,杀 人 如 麻。
jǐn chéng suī yún lè,bù rú zǎo huán jiā。
锦 城 虽 云 乐,不 如 早 还 家。
shǔ dào zhī nán,nán yú shàng qīng tiān!cè shēn xī wàng cháng zī jiē。
蜀 道 之 难,难 于 上 青 天!侧 身 西 望 长 咨 嗟。

zhù shì:
注释:
yī xū xī:tàn cí,biǎo shì jīng yì huò kǎi tàn。
噫吁嚱:叹词,表示惊异或慨叹。
cán cóng、yú fú :chuán shuō zhōng gǔ shǔ guó liǎng wèi guó wáng de míng zì。
蚕丛、鱼凫:传说中古蜀国两位国王的名字。   
ěr lái:cóng nà shí yǐ lái。
尔来:从那时以来。
dàng:miàn duì zhe。
当:面对着。
tài bái:tài bái shān,yòu míng tài yǐ shān,zài cháng ān xī(jīn shǎn xī méi xiàn、tài bái xiàn yī dài)。
太白:太白山,又名太乙山,在长安西(今陕西眉县、太白县一带)。
niǎo dào:zhǐ yǒu niǎo néng fēi guò de xiǎo lù。   
鸟道:只有鸟能飞过的小路。   
huí:shǐ dòng yòng fǎ,shǐ(zhī)yū huí。
回:使动用法,使(之)迂回。
gāo biāo:zhǐ shǔ shān zhōng kě zuò yī fāng zhī biāo shí de zuì gāo fēng。
高标:指蜀山中可作一方之标识的最高峰。
nì zhé:shuǐ liú huí xuán。
逆折:水流回旋。
huí chuān:yǒu xuán wō de hé liú。
回川:有漩涡的河流。 
yuán náo:shǔ shān zhōng zuì shàn pān yuán de hóu lèi。
猿猱:蜀山中最善攀援的猴类。  
hé:duō me。
何:多么。
mén shēn lì jǐng:shēn、jǐng shì èr xīng xiù míng。gǔ rén bǎ tiān shàng de xīng xiù fēn bié zhǐ pèi yú dì shàng de zhōu guó,jiào zuò)“fēn yě”,yǐ biàn tōng guò guān chá tiān xiàng lái zhān bǔ dì shàng suǒ pèi zhōu guó de jí xiōng。shēn xīng wéi shǔ zhī fēn yě,jǐng xīng wéi qín zhī fēn yě。
扪参历井:参、井是二星宿名。古人把天上的星宿分别指配于地上的州国,叫做“分野”,以便通过观察天象来占卜地上所配州国的吉凶。参星为蜀之分野,井星为秦之分野。
mén:yòng shǒu mō。
扪:用手摸。
lì:jīng guò。
历:经过。
xié xī:bǐng qì bù gǎn hū xī。
胁息:屏气不敢呼吸。  
yīng:xiōng。
膺:胸。
dàn:zhǐ shì。
但:只是。
diāo zhū yán:róng yán wéi zhī shuāi lǎo。
凋朱颜:容颜为之衰老。
xuān huī:shuǐ liú hōng xiǎng shēng。
喧豗:水流轰响声。
pīng yá:shuǐ zhuàng shí zhī shēng。
砯崖:水撞石之声。
zhuàn:fān dòng。  
转:翻动。  
wàn hè léi:qiān shān wàn gǔ zhōng fā chū de léi míng bān de xiǎng shēng。
万壑雷:千山万谷中发出的雷鸣般的响声。
jiē ěr yuǎn dào zhī rén hú wèi hū zāi:
嗟尔远道之人胡为乎来哉:
bīn yǔ qián zhì jù,ěr yuǎn dào zhī rén shì bīn yǔ,hú wèi hū lái zāi,wèi shén me dào zhè lǐ lái ne?zhěng tǐ yì si běn lái yīng gāi shì wèi shén me nǐ zhè yuǎn fāng de rén dào zhè lǐ lái ne?bīn yǔ tí qián le,biàn chéng nǐ zhè yuǎn fāng de rén wèi shén me dào zhè lǐ lái ne?
宾语前置句,尔远道之人是宾语,胡为乎来哉,为什么到这里来呢?整体意思本来应该是为什么你这远方的人到这里来呢?宾语提前了,变成你这远方的人为什么到这里来呢?
hú wèi:wèi shén me。
胡为:为什么。
zī jiē:tàn xī。
咨嗟:叹息。

It is said……

1.dì bēng shān cuī zhuàng shì sǐ:
地崩山摧壮士死:
《shǔ wáng běn jì》jì zǎi le yī gè guān yú shǔ dào de shén huà。jù shuō qín huì wáng de shí hòu,shǔ wáng bù xià yǒu wǔ gè dàlì shì,chēng wéi“wǔ dīng lì shì”。tā men lì néng yí shān。qín huì wáng sòng gěi shǔ wáng wǔ gè měi nǚ,shǔ wáng jiù mìng wǔ dīng lì shì yí shān kāi lù,yíng qǔ měi nǚ。yǒu yī tiān,kàn jiàn yǒu yī tiáo dà shé jìn rù shān dòng,wǔ dīng lì shì yī qǐ qù lā shé。hū rán shān lǐng bēng tā,yā sǐ le wǔ dīng lì shì。qín guó de wǔ gè měi nǚ dōu bēn shàng shān qù,huà wéi shí rén。zhè ge shén huà,fǎn yìng zhe gǔ dài yǒu xǔ duō láo dòng rén mín,záo shān kāi lù,xī shēng le bù shǎo rén,zhōng yú dǎ kāi le qín shǔ tōng dào。lǐ bái yùn yòng zhège shén huà,xiě le:“dì bēng shān cuī zhuàng shì sǐ”,kě yǐ shuō shì zhǐ wǔ dīng lì shì,yě kě yǐ shuō shì zhǐ chéng qiān shàng wàn wéi kāi shān pì lù ér xī shēng de láo dòng rén mín。tā men sǐ le,rán hòu cóng qín rù shǔ cái yǒu shān lù hé zhàn dào lián jiē qǐ lái。
《蜀王本纪》记载了一个关于蜀道的神话。据说秦惠王的时候,蜀王部下有五个大力士,称为“五丁力士”。他们力能移山。秦惠王送给蜀王五个美女,蜀王就命五丁力士移山开路,迎娶美女。有一天,看见有一条大蛇进入山洞,五丁力士一起去拉蛇。忽然山岭崩塌,压死了五丁力士。秦国的五个美女都奔上山去,化为石人。这个神话,反映着古代有许多劳动人民,凿山开路,牺牲了不少人,终于打开了秦蜀通道。李白运用这个神话,写了:“地崩山摧壮士死”,可以说是指五丁力士,也可以说是指成千上万为开山辟路而牺牲的劳动人民。他们死了,然后从秦入蜀才有山路和栈道连接起来。

2.zǐ guī:
子规:
shì yī zhǒng niǎo,sú chēng dù juān。yě jiù shì bù gǔ niǎo。xiāng chuán zhè zhǒng niǎo shì shàng gǔ shí dài shǔ dì de yī gè dì wáng biàn de。zhè ge dì wáng rén chēng wàng dì,míng jiào dù yǔ。tā zuò huáng dì zhī hòu lì jīng tú zhì,fēi cháng yǒu dé néng。hòu lái shǔ dì fā dà shuǐ,tā de chéng xiàng wū shān zhì shuǐ yǒu gōng,tā zì rèn wéi zì jǐ de cái néng bǐ bú shǎng wū shān,yú shì tuì wèi jiāng huáng wèi ràng gěi le wū shān,dú zì lí qù。sǐ hòu tā huà zuò le yī zhī xiǎo niǎo,yóu yú sī niàn gù tǔ,zhè zhī xiǎo niǎo zhěng tiān jiào zhe“bù rú guī qù”,yǐ zhì yú zuǐ shàng dōu tí chū xiě lái。rén men biàn chēng tā wéi“zǐ guī”。dì shàng yǒu yī zhǒng gēn tā tóng míng de huā jiào zuò dù juān huā,jù shuō jiù shì tā tí chū de xiān xiě dī zài dì shàng biàn chéng de。
子规:是一种鸟,俗称杜鹃。也就是布谷鸟。相传这种鸟是上古时代蜀地的一个帝王变的。这个帝王人称望帝,名叫杜宇。他做皇帝之后励精图治,非常有德能。后来蜀地发大水,他的丞相巫山治水有功,他自认为自己的才能比不上巫山,于是退位将皇位让给了巫山,独自离去。死后他化作了一只小鸟,由于思念故土,这只小鸟整天叫着“不如归去”,以至于嘴上都啼出血来。人们便称它为“子规”。地上有一种跟他同名的花叫做杜鹃花,据说就是他啼出的鲜血滴在地上变成的。